ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ ΑΟΡΙΣΤΟΥ(ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ)

1)Να συμπληρώσετε τα κενά με το κατάλληλο τύπο του αορίστου:

• Οἱ Πέρσαι τούς φαύλους νέους ἰσχυρῶς                  .(κολάζω)
• Ὑμεῖς δεινά           .(πράττω)
• Λέων τίς            ,ὥσπερ ἄνθρωπος.(βασιλεύω)
• Οἱ στρατιῶται                                  ἐν τῇ ἐρήμῳ.(διακινδυνεύω)
• Ἡ ἀναρχία πόλεις                           .(καταστρέφω)
• Ἡμεῖς ἔνοχον σέ                             .(κατονομάζω)
• Σύ δε                                   (θεραπεύω) τέχνας, ἐγώ δέ τήν ἀλήθειαν.
• Οἱ Ἀθηναίοι                  τοῖς θεοῖς.(θύω)
• Λέοντες                          σύν ἀνθρώποις.(ὁδεύω)
• Λακεδαιμόνιοι πρέσβεις                      προς Ἀθηναίους.(πέμπω)

Απαντήσεις:ἐκόλασαν,ἐπράξατε,ἐβασίλευσε,διεκινδύνευσαν,κατέστρεψε,κατωνομάσαμεν,ἐθεράπευσας,ἔθυσαν,ὥδευσαν,ἔπεμψαν



2)Να μεταφέρετε τα ρήματα στον άλλο αριθμό:

• ἐγύμνασας=
• ἔθυσαν=
• ἔπραξε=
• κατέγραψα=
• διεγράψαμεν=
• ἐπέμψατε=
• ἔπεισαν=
• συνέπραξε=

Απαντήσεις:ἐγυμνάσατε,ἔθυσε,ἔπραξαν,κατεγράψαμεν,διέγραψα,ἔπεμψας,ἔπεισε,συνέπραξαν


3)Να σχηματιστούν τα παρακάτω ρήματα στο α΄ ενικό αορίστου.

• παρασκευάζομαι=
• ἐλέγχω=
• ὀνομάζω=
• καλύπτομαι=
• έλπίζω=
• κινδυνεύω=
• στρατεύομαι=
• ἀθροίζω=
• ἀγωνίζομαι=
• ψεύδομαι=
• ἀπαλλάτω=

Απαντήσεις;παρεσκευασάμην,ἤλεγξα,ὠνόμασα,ἐκαλυψάμην,ἤλπισα,ἐκινδύνευσα,ἐστρατευσάμην,ἤθροισα,ἠγωνισάμην,ἐψευσάμην,ἀπήλλαξα

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ (ΑΡΧΑΙΑ)

Ο αόριστος είναι ένας παρελθοντικός χρόνος.
Όπως και ο παρατατικός , για να σχηματιστεί χρειάζεται πριν το θέμα του ρήματος αύξηση,χρονική ή συλλαβική,όπως ήδη έχει αναφερθεί στην ενότητα του παρατατικού.
Όπως και ο μέλλοντας χρειάζεται πριν τη κατάληξη την προσθήκη ενός -σ. Όταν το ρήμα είναι φωνηεντόληκτο δεν έχουμε πρακτικά κανένα πρόβλημα στο σχηματισμό.Εάν ,όμως, είναι συμφωνόληκτο θα πρέπει να κάνουμε τις αλλαγές του τελευταίου συμφώνου του θέματος του ρήματος,όπως στο πινακάκι που έχουμε παραθέσει στην ενότητα του μέλλοντα.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ἐλυ-σ-α               ἔγρα-ψ-α (φ+σ)         ἐπότι-σ-α  (ζ+σ)          ἔπρα-ξ-α    (ττ+σ)
ἔλυ-σ-ας             ἔγρα-ψ-ας                  ἐπότι-σ-ας                   ἔπρα-ξ-ας
ἔλυ-σ-ε               ἔγρα-ψ-ε                    ἐπότ-σ-ε                      ἔπρα-ξ-ε
ἐλύ-σ-αμεν         ἐγρά-ψ-αμεν              ἐποτί-σ-αμεν               ἐπρά-ξ-αμεν
ἐλύ-σ-ατε           ἐγρά-ψ-ατε                ἐποτί-σ-ατε                  ἐπρά-ξ-ατε
ἔλυ-σ-αν            ἔγρα-ψ-αν                  ἐπότι-σ-αν                   ἔπρα-ξ-αν


ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ
ἐλυ-σ-άμην            ἐγρα-ψ-άμην             ἐποτι-σ-άμην          ἐπρα-ξ-άμην
ἐλύ-σ-ω                 ἐγρά-ψ-ω                   ἐποτί-σ-ω               ἐπρά-ξ-ω
ἐλύ-σ-ατο              ἐγρά-ψ-ατο                ἐποτί-σ-ατο            ἐπρά-ξ-ατο
ἐλυ-σ-άμεθα          ἐγρα-ψ-άμεθα           ἐποτι-σ-άμεθα        ἐπρα-ξ-άμεθα
ἐλύ-σ-ασθε            ἐγρά-ψ-ασθε             ἐποτί-σ-ασθε          ἐπρά-ξ-ασθε
ἐλύ-σ-αντο            ἐγρά-ψ-αντο              ἐποτί-σ-αντο          ἐπρά-ξ-αντο

ΟΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

Κάθε υποθετική πρόταση ακολουθείται πάντοτε και από μια άλλη πρόταση, συνήθως κύρια, και δημιουργεί μαζί της μια λογική ενότητα , στα πλαίσια της οποίας εκφράζεται η σχέση : προϋπόθεση/αίτιο > συνέπεια/αποτέλεσμα.
Η λογική αυτή ενότητα καλείται υποθετικός λόγος και τα δυο μέρη,από τα οποία απαρτίζεται , καλούνται αντίστοιχα υπόθεση και απόδοση.
Οι υποθετικοί λόγοι διακρίνονται, ανάλογα με τη σημασία που εκφράζει ο συλλογισμός , σε έξι βασικά είδη , τα οποία εκφέρονται με διαφορετικούς τρόπους.

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ

Αν η σχέση που εκφράζεται με τον υποθετικό λόγο θεωρείται από την πλευρά του ομιλητή ως κάτι πραγματικό, τότε ο υποθετικός λόγος εκφέρεται ως εξής:

Υπόθεση : εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου

Απόδοση : οποιαδήποτε έγκλιση

ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Αν η σχέση που εκφράζεται με τον υποθετικό λόγο θεωρείται ότι είναι κάτι αντίθετο από αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα , τότε ο υποθετικός λόγος εκφέρεται ως εξής:

Υπόθεση : εἰ + οριστική παρελθοντικού χρόνου

Απόδοση : δυνητική οριστική

ΤΟ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ

 Εκφράζει μια πράξη που σύμφωνα με την κρίση του ομιλητή πρόκειται να επακολουθήσει, εφόσον τεθεί μια προϋπόθεση.

Υπόθεση: ἐάν/ἄν/ἤν +υποτακτική

Απόδοση: οριστική μέλλοντα ή ισοδύναμη έκφραση(προστακτική/δυνητική ευκτική)

Η ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Εκφράζει μια πράξη που ο ομιλητής θεωρεί ότι θα επαναλαμβάνεται αόριστα στο παρόν και στο μέλλλον.

Υπόθεση: ἐάν/ἄν/ἤν + υποτακτική

Απόδοση: οριστική ενεστώτα ή ισοδύναμη έκφραση(γνωμικός αόριστος)

Η ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ

Εκφράζει μια πράξη που κατά τον ομιλητή είναι δυνατόν να γίνει, χωρίς να τον ενδιαφέρει τελικά αν θα πραγματοποιηθεί.

Υπόθεση: εἰ + ευκτική

Απόδοση: δυνητική ευκτική (ή σπανίως με  οριστική αρκτικού χρόνου)

Η ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Εκφράζει μια πράξη που κατά τον ομιλητή επαναλαμβανόταν στο παρελθόν.

Υπόθεση: εἰ +ευκτική 

Απόδοση: οριστική παρατατικού ή δυνητική οριστική αορίστου 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1)Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που είναι στη παρένθεση:

• Εἰ οἱ πολῖται                  (ὁμονοω) ἀλλήλοις, εὐνομουμένη γίγνοιτο ἄν ἡ πόλις.
• Ἐάν τοῦτον ἀποκτείνητε,             (βλάπτω) ὑμάς αὐτούς.
• Ἐάν τὰ ἀγαθά               (πράττω),χαρὰν μεγάλην τῇ μητρὶ καὶ τῷ πατρὶ παρέχομεν.
• Εἰ μὴ εἴχομεν ὀφθαλμούς, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν                (εἰμί).
• Εἰ πάντες οἱ ἄνθρωποι ἀλλήλους                  (φιλῶ), κάλλιστος ἂν ἦν ὁ βίος.
• Εἰ τις ἀδικεῖ καὶ ἐπιορκεῖ καὶ ψεύδεται, οὐ                 (δύναμαι) εὐδαιμονεῖν.
• Ἤν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος,οὐδεὶς                      (βούλομαι) θνῄσκειν.
• Εἴ τις ἐν Λακεδαίμονι ποιοίη τι φαῦλον, οὗτος                 (δοκεῖ) ἀχρεῖος εἶναι.

2)Αφού αναγνωρίστε το είδος του υποθετικού λόγου στο πρώτο και δεύτερο παράδειγμα της άσκησης ένα,να το τρέψετε στα άλλα είδη κάνοντας τις κατάλληλες μετατροπές.

3)Διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα και ανάγνωρίστε τους υποθετικούς λόγους:

Παρέταττε δὲ αὐτοὺς αὐτὸς ὁ βασιλεὺς ἐφ' ἅρματος παρελαύνων καὶ τοιάδε παρεκελεύετο: Ἄνδρες Ἀσσύριοι , νῦν δεῖ ἄνδρας ἀγαθοὺς εἶναι· εἰ νικήσετε , ἁπάντων τούτων ὑμεῖς , ὥσπερ πρόσθεν, κύριοι ἔσεσθαι· εἰ δ' ἡττηθήσεσθε , ταῦτα πάντα οἱ πολέμιοι λήψονται. Ἅτε οὖν νίκης ἐρῶντες μένοντες μάχεσθε. Εἴ τις μὲν ζῆν βουλόμενος φεύγειν ἐπιχειρεῖ , οὗτος μῶρός έστιν είδὼς ὅτι οἱ μὲν νικῶντες σῴζονται, οἱ δὲ φεύγοντες ἀποθνῄσκουσι. Εἴ τις δὲ χρημάτων ἐπιθυμῶν ἧτταν προσίεται, οὗτος προδότης τῆς ἑατοῦ πατρίδος ἐστίν.

                                                                    (Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία,Γ΄,ΙΙΙ,44-45,διασκευή) 

ΑΣΚΗΣΗ ΑΠΡΟΣΩΠΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

1)Να συνταχθούν πλήρως οι παρακάτω προτάσεις.

•  Ὁμολογεῖται Κῦρον Μανδάνης γενέσθαι.

• Τί χρη παθεῖν τόν ἐκλιπόντα τήν πατρίδαν;

• Δεῖ τιθέναι νόμους και ζῆν κατά νόμους.

• Λέγεται τούς Ἀθηναίους διά Περικλέα βελτίους γεγονέναι.

• Εἰκός ἐστίν αὐτούς βελτίους γίγνεσθαι.

• Ἠγγέλθη αὐτῷ ὄτι Μέγαρα ἀφέστηκεν.

• Δεῖ ὑμᾶς τοῖς ἄρχουσι πείθεσθαι.

• Φύσιν πονηράν μεταβαλεῖν οὐ ῥάδιον.

• Προσήκει τούτους εὐδαιμονεστάτους ἡγεῖσθαι.

• Δῆλον ἦν ὄτι οἱ νικῶντες οὐδένα ἄν ἀπόκτείνειαν.

Η ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Τα ρήματα ανάλογα με το υποκείμενο που δέχονται διακρίνονται σε απρόσωπα και προσωπικά.

• Προσωπικά είναι εκείνα που δέχονται για υποκείμενό τους μια αντωνυμία η΄ένα όνομα που φανερώνει το α΄,β΄,γ΄ πρόσωπο ενικού η΄πληθυντικού . π.χ γράφω,πράττετε,ἑάλω 
• Απρόσωπα ονομάζονται εκείνα που δεν δέχονται για υποκείμενό τους κάποιο πρόσωπο του λόγου.

ΤΑ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΑ ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ

Αποκλειστικώς απρόσωπα ρήματα είναι μόνο το χρὴ(= πρέπει, είναι ανάγκη) και το ἔξεστι (= είναι δυνατό, επιτρέπεται).

Τα υπόλοιπα προέρχονται από προσωπικά ρήματα:

α) ενεργητικά, όπως:

δοκεῖ (= φαίνεται, νομίζεται, θεωρείται) δεῖ, πρέπει, προσήκει (= πρέπει, επιβάλλεται, αρμόζει) ἔνεστι, πάρεστι, ἔστιν (= είναι δυνατό) μέλλει (= πρόκειται) σημαίνει (= δίνεται σημείο) μέλει τινί (= ενδιαφέρει κάποιον) δηλοῖ (= είναι φανερό) φιλεῖ (= συνηθίζεται) διαφέρει (= υπάρχει διαφορά) παρέχει (= παρουσιάζεται ευκαιρία) ἔοικε (= φαίνεται) προχωρεῖ (= πάει καλά) λυσιτελεῖ, συμφέρει (= συμφέρει) ἐγχωρεῖ (= είναι δυνατό, επιτρέπεται) ἀρκεῖ (= είναι αρκετό)

β) παθητικά, όπως:

λέγεται, ἀγγέλλεται, θρυλεῖται, ἄδεται, (= λέγεται, διαδίδεται) ὁμολογεῖται (= αναγνωρίζεται) νομίζεται (= θεωρείται) ἐπέρχεταί τινι, παρίσταταί τινι (= έρχεται στο νου κάποιου) εἴμαρται (= είναι πεπρωμένο, είναι ορισμένο από τη μοίρα) ἁμαρτάνεται (= γίνεται σφάλμα) εἰκάζεται (= συμπεραίνεται) ὥρισται (= είναι καθορισμένο) ἐνδέχεται, ἐγγίγνεται (= είναι ενδεχόμενο) προβεβούλευται (= έχει βγει προκαταρτική απόφαση) ἐγγίγνεται (= επιτρέπεται)

Οι απρόσωπες εκφράσεις σχηματίζονται:

α) από ουδέτερο επιθέτου και το ρήμα ἐστί:

ῥᾴδιόν ἐστι (= είναι εύκολο) οἷόν τ΄ἐστι (= είναι δυνατό) δῆλόν ἐστι (= είναι φανερό) δεινόν ἐστι (= είναι φοβερό) προσῆκόν ἐστι (= είναι πρέπον) χαλεπόν ἐστι (= είναι δύσκολο) ἀγαθόν ἐστι (= είναι καλό) πλημμελές ἐστι (= είναι ανάρμοστο)

β) από ουδέτερο μετοχής και το ρήμα ἐστί:

εἰκός ἐστι (= είναι φυσικό) χρεών ἐστί (= είναι αναγκαίο) προσῆκόν ἐστι (= αρμόζει) δεδογμένόν ἐστι (= έχει αποφασιστεί) καθεστηκός ἐστι (= είναι καθορισμένο) δυνατόν ἐστι (= είναι δυνατό)

γ) από αφηρημένο ουσιαστικό και το ρήμα ἐστί:

ἀνάγκη ἐστί (= είναι ανάγκη) ὥρα ἐστί (= είναι ευκαιρία) ἀκμή ἐστι (= είναι η πιο κατάλληλη στιγμή) σχολή ἐστι (= υπάρχει διαθέσιμος χρόνος) θέμις ἐστί (= υπάρχει νόμος / συνήθεια) ἔργον ἐστί (= είναι επίπονο / δύσκολο) ἔργον ἐστί τινος (= είναι καθήκον κάποιου) κίνδυνός ἐστι (= υπάρχει κίνδυνος) λόγος ἐστί (= λέγεται) ἔθος ἐστί (= συνηθίζεται)

δ) από (τροπικό) επίρρημα και το ρήμα ἔχει:

ῥᾳδίως ἔχει (= είναι εύκολο) ἀναγκαίως ἔχει (= είναι αναγκαίο) εὖ ἔχει (= είναι καλό) ἀρκούντως ἔχει (= είναι αρκετό) προσηκόντως ἔχει (= είναι πρέπον) αἰσχρῶς ἔχει (= είναι ντροπή) καλῶς ἔχει (= είναι καλό) κακῶς ἔχει (= είναι κακό) ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΠΡΟΣΩΠΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ Το απρόσωπο ρήμα δέχεται για υποκείμενό του: Ένα απαρέμφατο π.χ. Χρή τόν ἀγαθόν πολίτην λέγειν τ' ἀληθῆ. Μια δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική,ειδική ή βουλητική πρόταση π.χ. Ἠγγέλθη ὅτι ἡττημένοι εἶεν Λακεδαιμόνιοι ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Το απαρέμφατο που εξαρτάται από απρόσωπο ρήμα,έχει ως υποκείμενο μια αιτιατική , που στη μετάφραση γίνεται ονομαστική π.χ.. Δεῖ ἡμᾶς λαβεῖν (= να πάρουμε) τά ἐνέχυρα. Τα περισσότερα απρόσωπα ρήματα συνοδεύονται από μια δοτική που ονομάζεται δοτική προσωπική.Αν αυτή η δοτική τραπεί σε αιτιατική πτώση αυτόματα έχουμε βρει το υποκείμενου του απαρεμφάτου(που ήταν το υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος) Στις απρόσωπεσ εκφράσεις πολύ συχνά παραλείπεται το ἐστί .

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ (ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ)

-Σύνθεση ονομάζεται η διαδικασία, με την οποία σχηματίζεται μια νέα λέξη με την ένωση των θεμάτων δύο άλλων λέξεων.
-Σύνθετες λέξεις ή σύνθετα ονομάζονται αυτές που προκύπτουν από τη διαδικασία της σύνθεσης, δηλαδή που προέρχονται από την ένωση των θεμάτων δύο άλλων λέξεων.
φίλαθλος =  φίλ-ος + άθλ-ος .

Η πρώτη και η δεύτερη λέξη ονομάζονται αντίστοιχα πρώτο και δεύτερο συνθετικό: φίλος = α΄ συνθετικό, άθλος = β΄ συνθετικό.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1. Σπάνια μια σύνθετη λέξη προέρχεται από περισσότερα από δύο συνθετικά: ωτο-ρινο-λαρυγγο-λόγος .
2. Το α' συνθετικό μπορεί να είναι και μια άκλιτη λέξη (αριθμητικό, πρόθεση, επίρρημα, αχώριστο μόριο): οχτα-σέλιδος. 

ΕΙΔΗ

-Τα σύνθετα,ανάλογα με τη σημασία τους, χωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

1. Παρατακτικά 
-Πρόκειται για σύνολα δύο λέξεων που ανήκουν στο ίδιο μέρος του λόγου (επίθετα, ρήματα, επιρρήματα, ουσιαστικά) και σημαίνουν ό,τι και τα δύο συνθετικά τους, όταν παρατάσσονται με το και (δηλαδή όταν μπαίνουν το ένα δίπλα στο άλλο ενωμένα με το και). Τα δύο συνθετικά μπορεί να είναι:

α. ουσιαστικά: γυναίκες + παιδιά = γυναικόπαιδα

β. επίθετα: γλυκός + ανάλατος = γλυκανάλατος

γ. ρήματα: ανάβω + σβήνω = αναβοσβήνω

δ. επιρρήματα : βόρεια + ανατολικά = βορειοανατολικά

2. Προσδιοριστικά

-Το 'α συνθετικό είναι μια κλιτή ή και άκλιτη λέξη, που λειτουργεί ως προσδιορισμός(ονοματικός ή επιρρηματικός) του β' συνθετικού. Το πρώτο συνθετικό είναι ουσιαστικό,.επίθετο,επίρρημα,πρόθεση και ο σχηματισμός γίνεται ως εξής:

α. ουσιαστικό + ουσιαστικό: τυρί + πίτα = τυρόπιτα

β. επίθετο + ουσιαστικό: πικρό + αμύγδαλο = πικραμύγδαλο.

γ. επίρρημα + ρήμα: σιγά + τραγουδώ = σιγοτραγουδώ.

δ. η πρόθεση  κατά  + επίθετο: κατά + κόκκινος = κατακόκκινος

3. Κτητικά

-Το πρώτο τους συνθετικό είναι επίθετο και το δεύτερο είναι ουσιαστικό. Αποδίδονται με τη φράση ''αυτός που έχει...'', όπου συντακτικά το β' συνθετικό είναι αντικείμενο, έχοντας ως επιθετικό προσδιορισμό το α' συνθετικό: ανοιχτόμυαλος =  αυτός που έχει ανοιχτό μυαλό.

4. Αντικειμενικά

- Το α' συνθετικό είναι ρήμα και το β' ουσιαστικό. Σε αυτή την περίπτωση το ουσιαστικό λειτουργεί σαν αντικείμενο του ρήματος: δεντροφύτευση = φυτεύουν τα δέντρα (αντικείμενο), βιβλιοπώλης = αυτός που πουλάει βιβλία (αντικείμενα) .

Η ΜΟΡΦΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ : ΤΟ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΦΩΝΗΕΝ

-Η σύνθετη λέξη έχει ως κατάληξη ή εκείνη του β' συνθετικού (αναβοσβήν-ω) ή διαφορετική (λυκόσκυλ-ο).

-Ανάμεσα στο θέμα του α' συνθετικού (όταν είναι κλιτό μέρος του λόγου) και στο θέμα του β' συνθετικού (όταν αυτό αρχίζει με σύμφωνο) υπάρχει ένα συνδετικό φωνήεν, συνήθως το -ο-: γυναικ-ό-παιδα.

-Το συνδετικό φωνήεν υπάρχει και όταν το α' συνθετικό είναι επίρρημα: συχν-ά + ρωτώ: συχν-ο-ρωτώ.

-Όταν το β' συνθετικό αρχίζει με φωνήεν, το συνδετικό φωνήεν συνήθως δεν υπάρχει (Δεκαπενταύγουστος), μπορεί όμως και να υπάρχει (δυτικ-ο-ευρωπαϊκός).

3

   ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΗΣ Α' ΚΛΙΣΗΣ

Στα πρωτόκλιτα ουσιαστικά ανήκουν τα αρσενικά ονόματα που λήγουν σε -ας και σε -ης (νεανίας, μανδύας, τοξότης, ποιητής κλπ.).

1. Πρωτόκλιτα ουσιαστικά σε -ας είναι επίσης τα: κοχλίας, τραυματίας, λοχίας, καθώς και πολλά κύρια ονόματα σε -ας: Γοργίας, Καλλίας κ.α.
2. Πρωτόκλιτα ουσιαστικά σε -ης είναι και τα: προφήτης, αθλητής, μιμητής, κριτής, τεχνίτης κ.α.

ΚΛΙΣΗ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ ΣΕ -ας και -ης

Ενικός αριθμός
Ονομ.      ὁ	ταμίας	Ἀτρείδης	ὁπλίτης	δικαστής
Γεν.        τοῦ	ταμίου	Ἀτρείδου	ὁπλίτου	δικαστοῦ
Δοτ.       τῶ	ταμίᾳ	Ἀτρείδῃ	ὁπλίτῃ	δικαστῃ
Αιτ.        τόν	ταμίαν	Ἀτρείδην	ὁπλίτην	δικαστήν
Κλητ.      ὦ	ταμία	Ἀτρείδη	ὁπλῖτα	δικαστά
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.      οἱ	ταμίαι	Ἀτρεῖδαι	ὁπλῖται	δικασταί
Γεν.         τῶν	Ταμιῶν	Ἀτρειδῶν	ὁπλιτῶν	δικαστῶν
Δοτ.        τοῖς	ταμίαις	Ἀτρείδαις	ὁπλίταις	δικασταῖς
Αιτ.         τούς	ταμίας	Ἀτρείδας	ὁπλίτας	δικαστάς
Κλητ.        ὦ	ταμίαι	Ἀτρεῖδαι	ὁπλῖται	δικασταί

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Τα αρσενικά ονόματα έχουν ακριβώς τις ίδιες καταλήξεις με τα θηλυκά στον πληθυντικό αριθμό.
2. Η γενική πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη, π.χ. τῶν νεανιῶν
3. Τα αρσενικά που λήγουν σε –ης σχηματίζουν την κλητική σε –α βραχύ αντί σε –η.

     Συγκεκριμένα:

     α.όσα φανερώνουν εθνικότητα: ὦ Πέρσᾰ, ὦ Σκύθᾰ.     

     β.όσα λήγουν σε –της: ὦ πολίτα, ὦ στρατιῶτα, ὦ δέσποτα

     γ.όσα λήγουν σε: -άρχης, -λάτρης, -μέτρης, -πώλης, -τρίβης, -ώνης

     π.χ. =ὦ γυμνασιάρχα, ὦ φυσιολάτρα, ὦ γεωμέτρα, ὦ βιβλιοπῶλα, ὦ παιδοτρίβα, ὦ         
      τελῶνα

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ (ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ)

Ο Παρατατικός είναι ένας παρελθοντικός χρόνος.Ο σχηματισμός του στην αρχαία ελληνική δεν είναι ιδιαίτερα πολύπλοκος.

Βήματα σχηματισμού:

1. Ξεκινώντας από τον τύπο του ρήματος στο α' ενικό πρόσωπο του Ενεστώτα,αφαιρώ την κατάληξη και κρατώ μόνο το θέμα του ρήματος π.χ. λύ - ω
2. Προσθέτω την αύξηση η οποία είναι δύο ειδών:

• Συλλαβική:Όταν το ρήμα μου ξεκινάει από σύμφωνο,προσθέτω το ''ε'' μπροστά από το θέμα του ρήματος π.χ. ἔ-λυ-
• Χρονική:Όταν το ρήμα μου ξεκινάει από φωνήεν ή δίφθογγο,τρέπω το αρχικό φωνήεν ή δίφθογγο βάσει του παρακάτω πίνακα.

υ,ι       = υ,ι  π.χ.  ἱκετεύω - ἱκέτευον,ἀκούω - ἤκουον

α,ε      = η    π.χ    ἐλπίζω - ἤλπιζον , ὑβρίζω - ὕβριζον

ο         = ω   π.χ.  ὁρίζω - ὥριζον

αυ,ευ  = ηυ  π.χ. αὐξάνω – ηὔξανον,εὔχομαι – ηὐχόμην

αι,ει    = ῃ    π.χ. εἰκάζω - ᾔκαζον,αἰσθάνομαι - ᾐσθανόμην

οι       = ῳ   π.χ. οἰκτίρω - ᾤκτιρον

  3.Τρίτο και τελευταίο βήμα είναι η προσθήκη της κατάληξης του Παρατατικού.Οι καταλήξεις είναι οι εξής:

• Για την ενεργητική φωνή -ον,-ες,-ε,-ομεν,-ετε,-ον
• Για τη μέση φωνή -όμην,-ου,-ετο,-όμεθα.-εσθε,-οντο

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΛΙΣΗΣ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ                                                       ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

 ἔλυ-ον                                                                                    ἐλυόμην

 ἔλυ-ες                                                                                   ἐλύου

 ἔλυ-ε                                                                                     ἐλύετο

 ἐλύ-ομεν                                                                               ἐλυόμεθα

 ἐλύ-ετε                                                                                  ἐλύεσθε

 ἔλυ-ον                                                                                   ἐλύοντο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΦΩΝΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τα ρήματα και να εντοπίσετε τη φωνή και τη διάθεση τους.

1. Εξαιτίας της πυρκαγιάς κάηκε μεγάλο μέρος της δασικής έκτασης και καταστράφηκαν ολοσχερώς δεκάδες σπίτια.
2. Οπλίστηκα με  κουράγιο  και ξεκίνησα το δύσκολο έργο.
3. Ντύθηκα και ετοίμασα το γεύμα.
4. Ο Νικόλας αναπαύεται στο καναπέ,Μαίρη.Ξεκουράσου κι εσύ.
5. Στις διακοπές μετά την ηλιοθεραπεία κάηκα και αναζήτησα εφημερεύον φαρμακείο,για να αγοράσω αντιφλογιστική κρέμα.
6. Αγαπιόμασταν πολύ,αλλά χωρίσαμε.
7. Στεναχωρήθηκα που τον είδα να κόβεται με εκείνο το αιχμηρό αντικείμενο που κρατούσε.
8. Συλλογιζόταν τη θάλασσα και αναπολούσε τις καλοκαιρινές διακοπές.
9. Ο ανεμοστρόβιλος ξερίζωσε δέντρα και παρέσυρε λογιών λογιών αντικείμενα στο πέρασμά του.
10. Οι Έλληνες έδωσαν τη ψυχή τους και αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. 

ΟΙ ΦΩΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

ΦΩΝΗ : Ένα σύνολο από τύπους που σχηματίζει ένα ρήμα.Κάθε ρήμα σχηματίζει δύο σύνολα από τύπους,δηλαδή έχει δύο φωνές.

1. Ενεργητική φωνή: Το σύνολο των ρηματικών τύπων που στο α' ενικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα έχουν κατάληξη -ω,-ώ.
2. Παθητική φωνή: Το σύνολο των ρηματικών τύπων που στο α' ενικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα έχουν κατάληξη -μαι.

Αποθετικά ρήματα είναι εκείνα που σχηματίζουν μόνο παθητική φωνή, όπως το αισθάνομαι , το δέχομαι.Αντιλαμβανόμαστε ότι δεν υφίστανται οι ενεργητικοί τύποι ''αισθάνω'', ''δέχω'' .Από την άλλη υπάρχουν κάποια ρήματα που έχουν μόνο ενεργητική φωνή,χωρίς να έχουν κάποια συγκεκριμένη ονομασία π.χ. τρέχω,ζω.

ΔΙΑΘΕΣΗ: Φανερώνει αν το ρήμα ενεργεί,παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

1. Ενεργητική διάθεση: Το υποκείμενο του ρήματος ενεργεί.                                                              π.χ. Ο Κωστής τρέχει.
2. Παθητική διάθεση: Το υποκείμενο του ρήματος δέχεται μια ενέργεια από κάποιον άλλο (''παθαίνει'' κάτι).                                                                                                                               π.χ. Η Μαρία λούζεται από τη κομμώτρια.
3. Μέση διάθεση: Το υποκείμενο του ρήματος ενεργεί και η ενέργεια επιστρέφει στο ίδιο άμεσα ή έμμεσα.                                                                                                                                             π.χ. Η Μαρία λούζεται καθημερινά.
4. Ουδέτερη διάθεση: Το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε μια κατάσταση.                              π.χ. Ο Κωστής αναπαύεται.

• Να σημειώσουμε ότι ένα ρήμα ενεργητικής φωνής μπορεί να είναι παθητικής διάθεσης,δηλαδή η διάθεση του ρήματος δεν εξαρτάται από τη φωνή.

Α' κλίση των ουσιαστικών-Θηλυκά Ονόματα

Κατά την α' κλίση των ουσιαστικών κλίνονται ονόματα αρσενικά και θηλυκά.
Στη κλίση αυτή δεν περιλαμβάνονται ουδέτερα.
Στα αρσενικά εντάσσονται όσα λήγουν σε -ης π.χ. ποιητής και σε -ας π.χ. λοχίας
Στα θηλυκά εντάσσονται όσα λήγουν σε -α π.χ. μᾶζα και σε -η π.χ. κώμη.


Τα θηλυκά με κατάληξη -α τα διακρίνει μια ιδιαιτερότητα.

Άλλοτε σχηματίζουν τη γενική και τη δοτική τους σε -ης και -η 
 π.χ. 

ονομαστική: ἡ γλῶσσα
γενική:         τῆς γλώσσης
δοτική:         τῇ γλώσσῃ και άλλοτε σε -ας και -α  π.χ. ονομαστική: ἡ πολιτεία γενική:         τῆς πολιτείας δοτική:         τῇ πολιτείᾳ

Ας δούμε λοιπόν τον κανόνα, που διαχωρίζει ποια θηλυκά τρέπουν στη γενική το -α σε -η και ποια θηλυκά το διατηρούν:

• Όταν πριν την κατάληξη -α, υπάρχει σύμφωνο εκτός από ''ρ'', τότε το ''α'' αυτό ονομάζεται μη καθαρό και είναι βραχύχρονο, οπότε η γενική και η δοτική τρέπεται σε ''η''.

        π.χ. ἡ μᾶζα, τῆς μάζης, τῇ μάζῃ , ἡ βασίλισσα, τῆς βασιλίσσης, τῇ βασιλίσσῃ , ἡ                     τρίαινα, τῆς τριαίνης, τῇ τριαίνῃ...

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
                                                   

ἡ θάλασσα
τῆς θαλάσσης
τῇ θαλάσσῃ
τήν θάλασσαν
(ὦ) θάλασσα

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
                                                        

αἱ θάλασσαι
τῶν θαλασσῶν
ταῖς θαλάσσαις
τάς θαλάσσας
(ὦ) θάλασσαι

Όταν όμως πριν την κατάληξη -α υπάρχει φωνήεν ή ''ρ'' , τότε το ''α'' είναι καθαρό, είναι μακρόχρονο και διατηρείται σε όλες τις πτώσεις του ενικού.         π.χ. ἡ ἐλαία,τῆς ἐλαίας,τῇ ἐλαίᾳ,ἡ ἐνέργεια,τῆς ἐνεργείας,τῇ ἐνεργείᾳ,ἡ στρατιά,τῆς στρατιᾶς,τῇ στρατιᾷ... Ενικός Αριθμός ἡ στρατιά τῆς στρατιᾶς τῇ στρατιᾷ τήν στρατιάν (ὦ) στρατιά Πληθυντικός Αριθμός αἱ στρατιαί τῶν στρατιῶν ταῖς στρατιαῖς τάς στρατιάς (ὦ) στρατιαί Ας δούμε τώρα τα θηλυκά ονόματα με κατάληξη -η ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ἡ κώμη τῆς κώμης τῇ κώμῃ τήν κώμην (ὦ) κώμη ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ αἱ κῶμαι τῶν κωμῶν ταῖς κώμαις τάς κώμας (ὦ) κῶμαι ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ σε -α                                                                    σε  -η       -α                                                                           -η   -ας ή  -ης                                                               -ης   -ᾳ   ή -ῃ                                                                  -ῃ   -αν                                                                          -ην   -α                                                                             -η     ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ                                -αι -ῶν -αις -ας  -αι