ΟΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

Κάθε υποθετική πρόταση ακολουθείται πάντοτε και από μια άλλη πρόταση, συνήθως κύρια, και δημιουργεί μαζί της μια λογική ενότητα , στα πλαίσια της οποίας εκφράζεται η σχέση : προϋπόθεση/αίτιο > συνέπεια/αποτέλεσμα.
Η λογική αυτή ενότητα καλείται υποθετικός λόγος και τα δυο μέρη,από τα οποία απαρτίζεται , καλούνται αντίστοιχα υπόθεση και απόδοση.
Οι υποθετικοί λόγοι διακρίνονται, ανάλογα με τη σημασία που εκφράζει ο συλλογισμός , σε έξι βασικά είδη , τα οποία εκφέρονται με διαφορετικούς τρόπους.

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ

Αν η σχέση που εκφράζεται με τον υποθετικό λόγο θεωρείται από την πλευρά του ομιλητή ως κάτι πραγματικό, τότε ο υποθετικός λόγος εκφέρεται ως εξής:

Υπόθεση : εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου

Απόδοση : οποιαδήποτε έγκλιση

ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Αν η σχέση που εκφράζεται με τον υποθετικό λόγο θεωρείται ότι είναι κάτι αντίθετο από αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα , τότε ο υποθετικός λόγος εκφέρεται ως εξής:

Υπόθεση : εἰ + οριστική παρελθοντικού χρόνου

Απόδοση : δυνητική οριστική

ΤΟ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ

 Εκφράζει μια πράξη που σύμφωνα με την κρίση του ομιλητή πρόκειται να επακολουθήσει, εφόσον τεθεί μια προϋπόθεση.

Υπόθεση: ἐάν/ἄν/ἤν +υποτακτική

Απόδοση: οριστική μέλλοντα ή ισοδύναμη έκφραση(προστακτική/δυνητική ευκτική)

Η ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Εκφράζει μια πράξη που ο ομιλητής θεωρεί ότι θα επαναλαμβάνεται αόριστα στο παρόν και στο μέλλλον.

Υπόθεση: ἐάν/ἄν/ἤν + υποτακτική

Απόδοση: οριστική ενεστώτα ή ισοδύναμη έκφραση(γνωμικός αόριστος)

Η ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ

Εκφράζει μια πράξη που κατά τον ομιλητή είναι δυνατόν να γίνει, χωρίς να τον ενδιαφέρει τελικά αν θα πραγματοποιηθεί.

Υπόθεση: εἰ + ευκτική

Απόδοση: δυνητική ευκτική (ή σπανίως με  οριστική αρκτικού χρόνου)

Η ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Εκφράζει μια πράξη που κατά τον ομιλητή επαναλαμβανόταν στο παρελθόν.

Υπόθεση: εἰ +ευκτική 

Απόδοση: οριστική παρατατικού ή δυνητική οριστική αορίστου 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1)Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που είναι στη παρένθεση:

• Εἰ οἱ πολῖται                  (ὁμονοω) ἀλλήλοις, εὐνομουμένη γίγνοιτο ἄν ἡ πόλις.
• Ἐάν τοῦτον ἀποκτείνητε,             (βλάπτω) ὑμάς αὐτούς.
• Ἐάν τὰ ἀγαθά               (πράττω),χαρὰν μεγάλην τῇ μητρὶ καὶ τῷ πατρὶ παρέχομεν.
• Εἰ μὴ εἴχομεν ὀφθαλμούς, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν                (εἰμί).
• Εἰ πάντες οἱ ἄνθρωποι ἀλλήλους                  (φιλῶ), κάλλιστος ἂν ἦν ὁ βίος.
• Εἰ τις ἀδικεῖ καὶ ἐπιορκεῖ καὶ ψεύδεται, οὐ                 (δύναμαι) εὐδαιμονεῖν.
• Ἤν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος,οὐδεὶς                      (βούλομαι) θνῄσκειν.
• Εἴ τις ἐν Λακεδαίμονι ποιοίη τι φαῦλον, οὗτος                 (δοκεῖ) ἀχρεῖος εἶναι.

2)Αφού αναγνωρίστε το είδος του υποθετικού λόγου στο πρώτο και δεύτερο παράδειγμα της άσκησης ένα,να το τρέψετε στα άλλα είδη κάνοντας τις κατάλληλες μετατροπές.

3)Διαβάστε το παρακάτω απόσπασμα και ανάγνωρίστε τους υποθετικούς λόγους:

Παρέταττε δὲ αὐτοὺς αὐτὸς ὁ βασιλεὺς ἐφ' ἅρματος παρελαύνων καὶ τοιάδε παρεκελεύετο: Ἄνδρες Ἀσσύριοι , νῦν δεῖ ἄνδρας ἀγαθοὺς εἶναι· εἰ νικήσετε , ἁπάντων τούτων ὑμεῖς , ὥσπερ πρόσθεν, κύριοι ἔσεσθαι· εἰ δ' ἡττηθήσεσθε , ταῦτα πάντα οἱ πολέμιοι λήψονται. Ἅτε οὖν νίκης ἐρῶντες μένοντες μάχεσθε. Εἴ τις μὲν ζῆν βουλόμενος φεύγειν ἐπιχειρεῖ , οὗτος μῶρός έστιν είδὼς ὅτι οἱ μὲν νικῶντες σῴζονται, οἱ δὲ φεύγοντες ἀποθνῄσκουσι. Εἴ τις δὲ χρημάτων ἐπιθυμῶν ἧτταν προσίεται, οὗτος προδότης τῆς ἑατοῦ πατρίδος ἐστίν.

                                                                    (Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία,Γ΄,ΙΙΙ,44-45,διασκευή)